Poniższy fragment pochodzi z pracy: „Eine schlesische Perle. Brieg, Bauten erzählen” (Śląska perła. Brzeg, budowle mówią), Dorothea Tscheschner, Berlin 2004.
Osiedle Zachodnie, czyli rozbudowa miasta na dziewiczym terenie, stało się obok zagęszczenia zabudowy (dzisiejszych) ulic: Piłsudskiego, Legionistów, Tarnowskiego i Krótkiej - największym miejskim przedsięwzięciem budowlanym i inwestycyjnym lat 20-tych. Całość prac planistycznych, wraz z wytyczeniem ulic, projektami kanalizacji, zaopatrzenia w wodę i energię, a ponadto projekty standardowych domków osiedlowych, jedno- i wielorodzinnych, leżały w gestii miejskiego urzędu budowlanego. Opracowany w roku 1919 plan realizacji pierwszego etapu zabudowy, między ulicami Wileńską a Lwowską, został oficjalnie przedstawiony w styczniu 1920 r. Kosztorys dla pierwszych 50 mieszkań przewidywał koszty całkowite w wysokości 1.342.000 marek, tj. około 27.000 marek za mieszkanie, która to kwota została później znacznie skorygowana w dół i w końcu wahała się w granicach od ok. 15.000 do 17.000 marek za mieszkanie (koszty działki i budowy). Na skutek spowodowanej inflacją drożyzny oraz związanego z tym wzrostu wartości przestrzeni mieszkalnej, magistrat zrezygnował doraźnie z planowanego pierwotnie udziału Akcyjnej Spółki Użyteczności Publicznej Budownictwa Mieszkaniowego dla Urzędników (Gemeinnützige Aktien-Gesellschaft für Angestellten-Heimstätten“ (GAGFAH) – powstała w roku 1918 dachowa organizacja urzędniczych spółdzielni mieszkaniowych) z Berlina i zachował tym samym miejskie prawo własności. W centralnym punkcie planowanego osiedla mieszkaniowego, przy ul. Lwowskiej, miało powstać małe centrum, w którym – rozmieszczone wokół dużego zieleńca – przewidziane były szkoła, basen, restauracja i sklepy. W końcu powstał jedynie sam plac, 2 sklepy i mleczny domek. W latach 1923/24 rozpoczęto budowę pierwszych 30 mieszkań przy ulicy Lwowskiej, przeważnie w dwukondygnacyjnych bliźniakach o spadzistych dachach i z przydomowymi ogródkami, ogółem 10 mieszkań dwuizbowych, 14 trójizbowych i 6 czteroizbowych. W następnych latach miasto budowało tu od 30 do 40 mieszkań rocznie, przeważnie w domkach jedno- lub dwu kondygnacyjnych, z mieszkalnymi poddaszami pod spadzistymi dachami, w zabudowiei luźnej lub zwartej, w jednolitej formie przy poszczególnych ulicach. Watlher Tscheschner (miejski radca budowlany, ojciec autorki pracy, z której pochodzi ten fragment) nieubłaganie czuwał nad zachowaniem reguł, ustalonych w planie zabudowy. Indywidualne budownictwo jedno- i wielorodzinne było dopuszczone jedynie wzdłuż ulicy Wojciecha oraz na skraju osiedla, np. przy ulicy Liliowej (teren budowy firmy Richard Richter), lub też wzdłuż Potoku Kościelnego (ulica Słoneczna). Za prace projektowe przy budowie osiedla odpowiadali w miejskim urzędzie budowlanym w pierwszej linii Walther Tscheschner i jego współpracownicy – architekci Rüling i Nothelle, a także prywatne biura architektoniczne Paul Telle, Walter Furchner i Robert May. W realizacji brały udział prawie wszystkie brzeskie przedsiębiorstwa budowlane. Dotyczyło to zwłaszcza firm Paul Telle, Walter Furchner, Paul Richter, M. Hülsmann, Ernst Anlauf, Wilhelm Bauch, Winkler i Syn, Reinhold Ueberschär, Edmund Wintgen, Brzesko-Żłobiźniańskie Zakłady Żwirowe i Betonowe (Brieg-Schüsselndorfer Kies- und Betonwerke) i.in. Śląskiej Spółce Krajowej (Schlesische Landesgesellschaft) z Wrocławia, z którą w początku roku 1919 magistrat zawarł umowę, urząd budowlany przydzielił nadający się do szybkiego uzbrojenia od strony ulicy Wrocławskiej teren na północnym skraju osiedla. Spółka Krajowa wybudowała tu do końca roku 1921 40 mieszkań w domkach jednorodzinnych i bliźniakach, wzdłuż ulicy Wrocławskiej, oraz wzdłuż początkowego odcinka ulicy Lwowskiej, które powstały na podstawie projektów typologicznych, opracowanych przez Roberta Maya. Później umowa ze wspomnianą spółką została rozwiązana, przypuszczalnie z inicjatywy brzeskiego urzędu budowlanego. Założona na stopie prywatnej Spółdzielnia Budownictwa Mieszkaniowego Użyteczności Publicznej (Gemeinnützige Wohnungsbau-Genossenschaft), licząca 75 członków z wkładem spółdzielczym w wysokości 300 marek, planowała budowę domków jednorodzinnych z ogrodami, przeznaczonych dla rzemieślników branży budowlanej i urzędników. Jednak z powodu braku pokrycia kapitałowego, spółdzielnia nie była w stanie nabyć zwartego terenu pod zabudowę, zaś regulacje urbanistyczne magistratu na miejskich terenach inwestycyjnych odstraszały wielu chętnych. Dopiero w latach 1926/27, gdy zaciągnięcie hipotek stało się coraz trudniejsze, miasto zaczęło dążyć do szerszego rozłożenia obciążeń finansowych, w celu kontynuacji swego programu budownictwa mieszkaniowego. Po zaczerpnięciu gruntownych informacji w kilku miastach Górnego Śląska, 18. stycznia 1927, wspólnie ze „Śląskim Domem” (Schlesische Heimstätte) – Prowicjalną Spółką Mieszkaniową z o.o. Wrocław (Provinzielle Wohnungsfürsorge-Gesellschaft m.b.H. Breslau) – założono Spółkę Budownictwa Mieszkaniowego Użyteczności Publicznej Brzeg z o.o. (Gemeinnützige Wohnungs-Baugesellschaft Brieg m.b.H. ), przy równych udziałach po 50%. Do spółki przyłączyły się wkrótce także Brzeskie Urzędnicze Stowarzyszenie Budownictwa Mieszkaniowego (Brieger Beamten-Wohnungsbau-Verein) oraz prywatna Spółdzielnia Budownictwa Mieszkaniowego Użyteczności Publicznej (Gemeinnützige Wohnungsbau-Genossenschaft). Gdy w ten sposób zapewnione zostało stopniowe ukończenie budowy Osiedla Zachodniego, a ostry kryzys mieszkaniowy wydawał się być zażegnany, miejski urząd budowlany mógł skupić swą działalność na innych punktach ciężkości dalszego rozwoju miasta. Pierwszy bilans wykazał, że w latach 1919- 27, w ramach przebudowy i budowy od podstaw, miasto stworzyło 465 mieszkań, zaś prywatni inwestorzy - 438, ogółem stworzono zatem 903 mieszkania. Do końca roku 1929 liczba ta wzrosła do 1206 mieszkań. Ponieważ jednak rozbiórki i zmiany rozplanowania pociągały za sobą także utratę przestrzeni mieszkalnej, czysty przyrost ograniczył się do 963 mieszkań. Tworzenie w ciągu jedenastu powojennych lat rokrocznie bez mała 100 nowoczesnych mieszkań z kuchnią, łazienką, WC, częściowo także z etażowym centralnym ogrzewaniem i ogrodem, do tego prawie zupełnie bez własnego kapitału, z niczego, było nie lada osiągnięciem, którego miasto nie musi się wstydzić. Osiedle Zachodnie osiągnęło zresztą do roku 1934 przestrzeń mieszkalną w wielkości 700 mieszkań, z których 100 należało do miasta, a 285 - do Spółki Budownictwa Mieszkaniowego Użyteczności Publicznej Brzeg. Ze sprawozdań księgowych tejże spółki wynika, że budowano przeważnie mieszkania trzypokojowe o powierzchni od 51 do 53 m kw., co wymagało nakładu 7.000 marek na mieszkanie. Spółka stworzyła zatem przestrzeń mieszkalną o wartości 2 milionów marek.
W uzupełnieniu poprzedniego tekstu kilka zdjęć (niestety nie najlepszej jakości) z wydanej w roku 1930 przed miejski urząd budowlany broszury „Aus der Baugeschichte der Stadt Brieg” (Z historii budowlanej/ architektonicznej Brzegu).
Ulica Karłowicza (Pistoriusstraße, Paul Pistorius - brzeski miejski radca budowlany w latach 1897 - 1919) jest już zasiedlona na planie miasta z roku 1933. W książce adresowej z roku 1934 jako właściciel wszystkich budynków przy tej ulicy figuruje Gemeinnützige Baugesellschaft Brieg m.b.H., powstała w roku 1927 => rzeczone budynki powstały zatem na przełomie lat 20-tych i 30-tych.
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
Nasze Serwisy:
Nasze Serwisy:
